ردیابی و اصالت سنجی محصولات غذایی گوشت و مرغ با استفاده از بلاک چین

مقاله با عنوان "ردیابی و اصالت سنجی محصولات غذایی گوشت و مرغ با استفاده از بلاک چین" توسط بهنام نظرآبادی، شهرام دهقان، احسن‌الدین پیروا، مجتبی کیا، امیر صفی‌پور و یوسف ناصرپور نوشته شده است. این مقاله در دانشنامه علوم مدیریت، جلد ۲، شماره ۹، آذرماه ۱۴۰۳ منتشر شده است.

چکیده:

هدف اصلی این مقاله معرفی روشی برای ردیابی و اصالت‌سنجی محصولات غذایی گوشت و مرغ با استفاده از تکنولوژی بلاک چین است. در این تحقیق، محصولات گوشت و مرغ در یک کارخانه بسته‌بندی با استفاده از پارامتر دما ردیابی می‌شوند. دمای محصول از زمانی که محصولات از کشتارگاه توسط وسیله حمل وارد سیستم حمل و نقل می‌شود تا تحویل به خرده‌فروشی‌ها، مورد ردیابی قرار می‌گیرد و سلامت محصول تا زمان تحویل به مصرف‌کننده پایش می‌شود. روش تحقیق به صورت عملیاتی میدانی و جمع‌آوری داده‌های حقیقی از گلوگاه‌های شناسایی شده است. اطلاعات جمع‌آوری شده پس از پایش بر بستر بلاک چین ارسال شده است. نتایج نشان داد که در ردیابی و اصالت‌سنجی با بلاک چین، مشکل فساد مواد غذایی در مقایسه با روش‌های سنتی ردیابی، بسیار سریع‌تر و مطمئن‌تر عمل می‌کند.

کلمات کلیدی:

امنیت و سلامت محصول، فناوری بلاک چین، قابلیت ردیابی.

۱. مقدمه:

دما یکی از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار در کیفیت محصولات غذایی مختلف در طول مدت نگهداری است. از مرحله تولید تا مصرف فرآورده‌های غذایی، عدم کنترل و اعمال دماهای نامناسب باعث کوتاه شدن زمان نگهداری ایمن و سالم مواد غذایی می‌شود. محصولات غذایی گوشت و مرغ که توزیع و نگهداری آنها مستلزم تأمین دماهای پایین هستند، از جمله موادی هستند که تنظیم و حفظ دمای مناسب در کنترل فساد آنها بسیار مهم است. بنابراین، نظارت و پایش دمای نگهداری از ضروری‌ترین نیازهای مدیریت زنجیره تأمین و انبارمانی مؤثر مواد غذایی محسوب می‌شود.

۲. پیشینه پژوهش:

تغییرات ناگهانی دما در زنجیره تأمین می‌تواند منجر به کاهش کیفیت مواد غذایی و در نهایت کاهش رضایتمندی مشتری نهایی و حتی هدر رفت مواد غذایی شود. گزارش شده است که تقریباً یک سوم تولید جهانی مواد غذایی هر ساله هدر می‌رود. بخش قابل توجهی از این تلفات مربوط به مدیریت ضعیف پس از کشتار، حمل و نقل نامناسب و آموزش ناکافی برای کارکنان در زنجیره سرد می‌باشد.

طرح پیشنهادی:

این بخش به بررسی چالش‌ها و امکانات اجرای یک سیستم قابلیت ردیابی توسط فناوری بلاک چین می‌پردازد. در این تحقیق، محصول گوشت و مرغ در زنجیره تأمین مواد غذایی، از کشتارگاه تا تحویل به خرده‌فروشی ردیابی می‌شود. فناوری بلاک چین امکان ارائه ویژگی‌های قابلیت ردیابی ایمن و شفاف را دارد و می‌تواند یک چارچوب و سیستم ردیابی را بر بستر آن اجرا نمود که تمام ذینفعان از آن بهره‌مند شوند. برای این منظور، نیاز بود که از ابتدای تحویل گوشت از کشتارگاه و حمل تا تحویل به شرکت بسته‌بندی و فرآیند انبارداری و بسته‌بندی و تحویل آن به خرده‌فروشان را رصد کنیم و مبادی حساس دما را شناسایی کرده و مجهز به سنسورهای ثبت اطلاعات دما نماییم. در مرحله بعد، داده‌های جمع‌آوری شده دسته‌بندی و برای ارسال به بستر بلاک چین آماده شد. نهایتاً پس از ثبت و پردازش اطلاعات، خروجی داده‌ها به یک بارکد یا کد QR قابل چاپ روی محصول تبدیل شد و بدین ترتیب مصرف‌کننده قادر به پیگیری سلامت محصول از مبدأ تا مصرف خواهد شد.

گلوگاه‌ها (نمای کلی سیستم زنجیره ردیابی):

در مقاله، پنج گلوگاه شناسایی شده برای ردیابی فهرست شده‌اند:

1. گلوگاه شماره ۱ (ناوگان حمل): دمای ناوگان حمل در زمان تحویل محصولات گوشت و مرغ از کشتارگاه و انتقال به شرکت بسته‌بندی اندازه‌گیری می‌شود.
2. گلوگاه شماره ۲ (انبار مواد اولیه): گوشت و مرغ پس از عبور از گلوگاه اول وارد این مرحله شده که انبار مواد اولیه می‌باشد. در این مرحله نیز پارامتر دما اندازه‌گیری شده و تست سلامت بر روی محصول انجام می‌شود.
3. گلوگاه شماره ۳ (سالن قطعه‌بندی): گوشت و مرغ پس از عبور از گلوگاه اول و دوم وارد این مرحله شده که سالن قطعه‌بندی می‌باشد. در این مرحله نیز پارامتر دما اندازه‌گیری شده و فرآیند قطعه‌بندی و بسته‌بندی بر روی محصول انجام می‌شود.
4. گلوگاه شماره ۴ (انبار محصول نهایی): گوشت و مرغ پس از عبور از گلوگاه سوم وارد این مرحله شده که انبار محصول نهایی می‌باشد. در این مرحله نیز پارامتر دما اندازه‌گیری شده و جداسازی گوشت گرم و منجمد بر روی محصول انجام می‌شود.
5. گلوگاه شماره ۵ (ناوگان حمل جهت توزیع): گوشت و مرغ پس از عبور از گلوگاه‌های اول تا چهارم وارد این مرحله شده که ناوگان حمل شرکت جهت توزیع بین خرده‌فروشان می‌باشد. در این مرحله نیز پارامتر دما بر روی ناوگان‌های حمل اندازه‌گیری و ثبت می‌شود.

تراکنش‌ها و تولید کد QR:

اطلاعات کلیه تراکنش‌ها در یک آدرس تجمیع شده و اطلاعات این آدرس به صورت یک کد QR به واحد تولید محصول جهت چاپ روی محصول ارسال می‌گردد.

۴. روش سنتی ردیابی:

در روش سنتی ردیابی دما در هر مرحله از زنجیره تأمین به صورت دستی انجام می‌گیرد که احتمال خطای انسانی یا تخلف بسیار بالاست. در روش سنتی، زمانیکه یک ردیف کالایی خراب شود، زمان زیادی برای بررسی اطلاعات فروش صرف می‌شود تا مشخص شود این محصول به کدام شهر یا فروشگاه ارسال شده است، ولی در مدل جدید بسیار زود می‌توان اطلاعات فروش را به دست آورد تا کالای معیوب از فروشگاه‌ها جمع‌آوری گردد. همچنین در روش سنتی، در صورت بروز مشکل احتمالی، مصرف‌کننده نهایی پس از مصدومیت یا از بوی نامناسب یا عوض شدن رنگ متوجه فاسد شدن گوشت می‌گردند که مدت زمان فرآیند گزارش‌دهی و رسیدگی بسیار زمان‌بر است، اما در روش جدید از توزیع کالای معیوب و مصرف توسط مشتری نهایی جلوگیری می‌شود.

۵. بحث و گفتگو:

از ویژگی‌های سیستم جدید ردیابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بهبود کیفیت محصولات: با استفاده از سامانه ردیابی محصولات، تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان می‌توانند به راحتی وضعیت محصولات را پیگیری کنند و در صورت وجود مشکل سریعاً به آن رسیدگی کنند که این امر باعث بهبود کیفیت محصولات و افزایش رضایت مشتریان خواهد شد.
• کاهش هزینه‌های تولید: با استفاده از سامانه ردیابی محصولات، تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان می‌توانند هزینه‌های خود را به دلیل کاهش موارد عودت محصولات و هزینه‌های مربوط به ضایعات محصولات فاسد شده، کاهش دهند.
• افزایش اعتبار: استفاده از این روش ردیابی محصولات به مشتریان نشان می‌دهد که تولیدکننده یا توزیع‌کننده به کیفیت محصولات خود توجه دارد و در صورت وجود مشکل به سرعت آن را رفع می‌کند که این امر باعث افزایش اعتبار و رضایت مشتریان می‌شود.

جمع‌بندی:

در این تحقیق، به بررسی و تحقیق در مورد ردیابی به روش سنتی و ردیابی با بلاک چین در کارخانجات بسته‌بندی محصولات غذایی گوشت و مرغ پرداخته شد. پنج گلوگاه برای آزمایش دما که مهمترین عامل فساد محصولات غذایی گوشتی است، در شرکت بسته‌بندی شناسایی شد و با بهره‌گیری از بلاک چین اتریوم، داده‌های پنج گلوگاه در این بستر ارسال شد. یکی از نکات مهم در استفاده از این روش ردیابی، کنترل دقیق میزان رطوبت و دما است که متناسب با محصولات گرم و منجمد انجام می‌گیرد. این فرآیند قبلاً به کمک نیروی انسانی در بازه‌های زمانی مشخص انجام می‌شد، اما به کمک ردیابی به وسیله بلاک چین، در لحظه می‌توان دما، آلودگی و هر مورد نظر خود را از راه دور و به طریق مختلف پایش و کنترل کرد.